Το άρθρο επιμελήθηκε ο Φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Δωδεκανήσου
Η Βόρεια Κάρπαθος και η Σαρία φιλοξενούν μια εξαιρετικά πλούσια βιοποικιλότητα με πλήθος σπάνιων και ενδημικών ειδών φυτών και ζώων, γι’ αυτό και η περιοχή είναι ενταγμένη στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Περιοχών Natura 2000 ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης και Ζώνη Ειδικής Προστασίας (GR 4210003, «Βόρεια Κάρπαθος και Σαρία και παράκτια θαλάσσια ζώνη»).
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η περιοχή αποτελεί καταφύγιο για πολλά μεταναστευτικά είδη πουλιών που χρησιμοποιούν την περιοχή τόσο κατά τον ανεφοδιασμό τους στο ταξίδι μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής, όσο και ως τόπο αναπαραγωγής. Στην αξιόλογη ορνιθοπανίδα της περιοχής, περιλαμβάνονται σπάνια και προστατευόμενα είδη, όπως ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus), η Αετογερακίνα (Buteo rufinus), ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae), ο Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii), ο Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis) και ο Αρτέμης (Calonectris diomedea).
Στη σπάνια βιοποικιλότητα της περιοχής περιλαμβάνονται και δύο απειλούμενα ενδημικά είδη αμφιβίων, ο Βάτραχος της Καρπάθου (Pelophylax cerigensis), που απαντάται μόνο στη βόρεια Κάρπαθο και η Σαλαμάνδρα της Καρπάθου (Lyciasalamandra helverseni), που η εξάπλωσή της περιορίζεται στην Κάρπαθο, τη Σαρία και την Κάσο.
Το θαλάσσιο περιβάλλον φιλοξενεί μεγάλη ποικιλία οργανισμών με πιο εμβληματικό από όλα την Μεσογειακή φώκια (Monachusmonachus) ένα από τα σπανιότερα θαλάσσια θηλαστικά του πλανήτη. Ξεχωριστή σημασία έχει η εκτεταμένη παρουσία της Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica), ενδημικού φυτού της Μεσογείου, που σχηματίζει υποθαλάσσια λιβάδια, τα οποία εμπλουτίζουν τη θάλασσα με οξυγόνο, σταθεροποιούν τους αμμώδεις βυθούς και αποτελούν ιδανικό βιότοπο για τη διαβίωση και την αναπαραγωγή πολλών ειδών ψαριών και άλλων θαλάσσιων οργανισμών.
Φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Δωδεκανήσου
Ο Φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Δωδεκανήσου (ΦΔΠΠΔ), με έδρα την Όλυμπο Καρπάθου, έχει αναλάβει την προστασία και διαχείριση των 29 Προστατευόμενων Περιοχών του Δικτύου Natura 2000 στην ευρύτερη περιοχή των Δωδεκανήσων.
Ειδικότερα, ο ΦΔΠΠΔ είναι υπεύθυνος για:
• την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων της περιοχής
• την προστασία των χερσαίων και θαλάσσιων οικοτόπων μεσογειακού και ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος και ιδιαίτερα αυτών της παράκτιας ζώνης και των υποθαλάσσιων λιβαδιών της Ποσειδωνίας,
• την προστασία, διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιολογικών και ιστορικών μνημείων, της τοπικής αρχιτεκτονικής και των παραδοσιακών οικισμών,
• την ενίσχυση και προώθηση της βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης μέσα από την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, των παραδοσιακών ασχολιών και δραστηριοτήτων και των ήπιων μορφών τουρισμού,
• την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού και των επισκεπτών της περιοχής, καθώς και των μαθητών μέσω περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
Η υλοποίηση του έργου «Διαχειριστικές παρεμβάσεις στην Προστατευόμενη Περιοχή Βόρειας Καρπάθου - Σαρίας»
Το έργο εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Νότιο Αιγαίο 2014 – 2020» τον Φεβρουάριο του 2018 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2021, με συνολικό προϋπολογισμό €241.890.
Οι δράσεις που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο της Πράξης περιλάμβαναν:
- Αποκατάσταση και ανάδειξη του μικρού νησιωτικού υγροτόπου του Τριστόμου με καθαρισμό από θαλάσσια απορρίμματα.
Ο μικρός υγρότοπος του Τριστόμου αποτελεί τον πρώτο σταθμό ανεφοδιασμού για τα μεταναστευτικά πουλιά μετά το πέρασμα της Σαχάρας και της Μεσογείου στο ταξίδι τους από την Αφρική προς την Ευρώπη, ενώ χρησιμοποιείται και από τους Μαυροπετρίτες που φωλιάζουν στην ευρύτερη περιοχή. Η παρουσία του υγροτόπου είναι ιδιαίτερα σημαντική και για πολλά άλλα είδη πανίδας και χλωρίδας.
Ο Φορέας Διαχείρισης συνέλεξε περισσότερους από 8 τόνους θαλάσσιων απορριμμάτων διαφόρων ειδών, που καταλήγουν στην παραλία παρασυρμένα από τα θαλάσσια ρεύματα.
- Υποβρύχιους καθαρισμούς με ανάσυρση, συλλογή και ανακύκλωση παρατημένων αλιευτικών εργαλείων που δημιουργούν πρόβλημα στη Μεσογειακή φώκια και τα θαλασσοπούλια.
Η Κάρπαθος, οι γύρω νησίδες και η θαλάσσια ζώνη αποτελούν τόπους με σημαντική παρουσία θαλασσοπουλιών, όπως ο Αιγαιόγλαρος, ο Ασημόγλαρος, ο Αρτέμης, ο Θαλασσοκόρακας, ο Μύχος και ο Υδροβάτης. Οι νησίδες αποτελούν πολύτιμο καταφύγιο για τα θαλασσοπούλια και χώρο αναπαραγωγής για πολλά από αυτά.
Ο Φορέας Διαχείρισης πραγματοποίησε υποθαλάσσιους καθαρισμούς, μέσω των οποίων απομακρύνθηκαν εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία, τα οποία αποτελούν μόνιμες «παγίδες», γιατί συνεχίζουν να «ψαρεύουν» για πολλά χρόνια.
- Εγκατάσταση αυτόματου συστήματος καταγραφής κίνησης με χρήση καμερών για την παρακολούθηση του πληθυσμού της Μεσογειακής φώκιας.
- Απομάκρυνση θαλάσσιων απορριμμάτων από κύρια καταφύγια αναπαραγωγής και ξεκούρασης της Μεσογειακής φώκιας.
Η Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus) είναι η πλέον σπάνια φώκια παγκοσμίως και αποτελεί το υπ’ αριθμόν ένα απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό στην Ευρώπη. Το μήκος της μπορεί να φτάσει τα 2-3 μέτρα και το βάρος της τα 300- 350 κιλά. Χρησιμοποιεί θαλάσσιες σπηλιές για να γεννήσει τα μικρά της, τις οποίες προτιμά και για ανάπαυση.
Στο πλαίσιο της παρακολούθησης του πληθυσμού της Μεσογειακής φώκιας στην Προστατευόμενη Περιοχή, ο Φορέας Διαχείρισης έχει εγκαταστήσει αυτόματο σύστημα καταγραφής κίνησης με χρήση καμερών στις θαλάσσιες σπηλιές. Επίσης, έχουν πραγματοποιηθεί καθαρισμοί σπηλαίων με έντονη παρουσία θαλάσσιων απορριμμάτων.
- Εγκατάσταση τεχνητών φωλιών για την προσαρμογή του Μαυροπετρίτη και των θαλασσοπουλιών στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις νησίδες.
Ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae) είναι ένα απειλούμενο μεταναστευτικό γεράκι, το οποίο αναπαράγεται σε νησιά και νησίδες της Μεσογείου με απόκρημνα παράκτια βράχια. Επιστρέφει την άνοιξη από τη Μαδαγασκάρη, όπου ξεχειμωνιάζει, και καθυστερεί την αναπαραγωγή του για να επωφεληθεί από το φθινοπωρινό μεταναστευτικό ρεύμα μικρόπουλων με τα οποία τρέφει τα μικρά του. Η Προστατευόμενη Περιοχή Καρπάθου – Σαρίας φιλοξενεί περισσότερα από 250 ζευγάρια Μαυροπετριτών.
Ο Φορέας Διαχείρισης έχει τοποθετήσει σε νησίδες της Προστατευόμενης Περιοχής περισσότερες από 100 τεχνητές φωλιές για Μαυροπετρίτες και θαλασσοπούλια.
- Λεπτομερή εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης και των πιέσεων και απειλών του οικοτόπου «Θαλάσσια σπήλαια εξ ολοκλήρου ή κατά το ήμισυ κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας».
Τα θαλάσσια σπήλαια φιλοξενούν μοναδική βιοποικιλότητα που περιλαμβάνει πλήθος σπάνιων και προστατευόμενων ειδών. Τα απομακρυσμένα από ανθρώπινες δραστηριότητες θαλάσσια σπήλαια, αποτελούν, επίσης, κατάλληλα ενδιαιτήματα για τη Μεσογειακή φώκια. Πρόκειται για ένα προστατευόμενο και ιδιαίτερα ευαίσθητο οικοσύστημα με μικρή ικανότητα ανάκαμψης.
Ο Φορέας Διαχείρισης, σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ, υλοποίησε δράσεις εκτίμησης της οικολογικής κατάστασης, καταγραφής των πιέσεων και αποτίμησης του βαθμού διατήρησης του οικοτόπου καθώς και σύνταξη Σχεδίου Δράσης για τη βελτίωση της κατάστασής του.
- Δημιουργία υποθαλάσσιας διαδρομής στα Παλάτια Σαρίας, στο πλαίσιο προώθησης του θαλάσσιου τουρισμού.
Το υποθαλάσσιο τοπίο του Καρπάθιου Πελάγους, σε συνδυασμό με την πλούσια θαλάσσια βιοποικιλότητα που απαντάται στην περιοχή, αποτελεί έναν σημαντικό πόλο έλξης, με τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού.
Ο Φορέας Διαχείρισης στοχεύοντας στην ανάδειξη – προβολή της Προστατευόμενης Περιοχής και την προσέλκυση επισκεπτών, σχεδίασε, σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ, μια υποθαλάσσια διαδρομή στα Παλάτια της Σαρίας. Ο δύτης μπορεί να παρατηρήσει θαλάσσια σπήλαια, στους σκοτεινούς θαλάμους των οποίων βρίσκουν καταφύγιο σπάνια και νυκτόβια είδη, λιβάδια Ποσειδωνίας και ρηχούς βραχώδεις υφάλους με φωτόφιλη βλάστηση, στην επιφάνεια των οποίων ζουν προσκολλημένοι οργανισμοί, όπως σπόγγοι και πολύχαιτοι δακτυλιοσκώληκες. Η υποθαλάσσια διαδρομή έχει μήκος περίπου 500 μέτρα και μπορούν να την ακολουθήσουν ακόμα και αρχάριοι δύτες.
- Δράσεις ανάδειξης και προβολής της προστατευόμενης περιοχής.
Ο Φορέας Διαχείρισης υλοποίησε μια σειρά επικοινωνιακών δράσεων με στόχο την ανάδειξη της Προστατευόμενης Περιοχής, την προσέλκυση επισκεπτών και την ενημέρωση – ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για τη φυσική και πολιτιστική αξία της. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν ημερίδες με στόχο την ενημέρωση των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται ή εμπλέκονται με τον τομέα του τουρισμού προβάλλοντας δραστηριότητες, ευκαιρίες και καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
- Δημιουργία ενημερωτικού υλικού προώθησης.
Η δράση αφορούσε στη δημιουργία έντυπου ενημερωτικού υλικού, υλικού προώθησης, βίντεο υψηλής ανάλυσης και κινητής έκθεσης.
- Δημιουργία Έκθεσης Ερμηνείας Περιβάλλοντος στο Κέντρο Ενημέρωσης στα Πηγάδια Καρπάθου.
Στο πλαίσιο της δράσης δημιουργήθηκε μια σύγχρονη έκθεση ερμηνείας περιβάλλοντος με διαδραστικές εφαρμογές, στην οποία παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος της Προστατευόμενης Περιοχής με έμφαση στην εξαιρετικά πλούσια βιοποικιλότητά της, ο σκοπός και οι δράσεις του Φορέα Διαχείρισης, καθώς και στοιχεία που αφορούν στην ιστορία, τη λαογραφία και τη σύγχρονη ζωή του ανθρώπου στην περιοχή.
Στόχος της έκθεσης είναι να προάγει τα φυσικά χαρακτηριστικά που κάνουν ξεχωριστή την προστατευόμενη περιοχή, να ενισχύσει το τοπικό τουριστικό προϊόν, να ευαισθητοποιήσει για την προστασία των σπάνιων και απειλούμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας και να ενισχύσει την έννοια της προστασίας και διαχείρισης του φυσικού πλούτου και της βιοποικιλότητας.