Στο πλαίσιο των Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ) το Πρόγραμμα περιλαμβάνει:
Α. Δράσεις Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης και
Β. Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη μικρών νησιών της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου
Αναλυτικότερα:
Α. Δράσεις Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης
Όπως προβλέπεται στο Πρόγραμμα, δεδομένου ότι στην Περιφέρεια δεν εντοπίζεται πυκνό οικιστικό δίκτυο με εκτεταμένες αστικές συγκεντρώσεις, ορίστηκε ότι περιοχές εφαρμογής των στρατηγικών Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΒΑΑ) μπορούν να αποτελούν οικισμοί που βρίσκονται στις έδρες Περιφερειακών ενοτήτων ελάχιστου μόνιμου πληθυσμού 5.000 κατοίκων. Οι ΣΒΑΑ θα πρέπει να περιλαμβάνουν τμήμα ή το σύνολο των οικισμών, ώστε να εξασφαλίζεται ότι η στρατηγική θα αφορά πράγματι αστικό οικισμό και αστικό πληθυσμό.
Πρόσκληση για υποβολή προτάσεων
Στις 5/12/2022 η ΕΥΔ δημοσιοποίησε πρόσκληση προς τους 5 Δήμους της Περιφέρειας που καλύπτουν το κριτήριο αυτό, δηλ. τους Δήμους Σύρου-Ερμούπολης, Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, Καλύμνου, Κω και Ρόδου, με στόχο την επιλογή με συγκριτική αξιολόγηση 3-4 ΣΒΑΑ ανάλογα με τους προϋπολογισμούς τους.
Για την εκπόνηση των ΣΒΑΑ δόθηκε η δυνατότητα στους 5 Δήμους να υποστηριχθούν επιστημονικά και τεχνικά από εξωτερικούς συμβούλους, μέσω πράξης που εντάχθηκε στο Πρόγραμμα τον Μάιο 2023, με συνολικό προϋπολογισμό (και για τους 5 Δήμους) 206 χιλ. €.
Η πρόσκληση είχε συνολικό ύψος 25,1 εκ. €, από τα οποία τα 24 εκ. € με συγχρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ και τα 1,1 εκ. € με συγχρηματοδότηση από το ΕΚΤ+.
Για κάθε ΣΒΑΑ ο χρηματοδοτούμενος από το ΠεΠ προϋπολογισμός δεν μπορεί να είναι χαμηλότερος των 8 εκ. € και να υπερβαίνει τα 15 εκ. €. Στις Στρατηγικές μπορεί να περιλαμβάνονται και δράσεις που χρηματοδοτούνται από άλλες πηγές. Σε αυτή την περίπτωση ο χρηματοδοτούμενος από το Πρόγραμμα προϋπολογισμός πρέπει να είναι τουλάχιστον το 60% του συνολικού προϋπολογισμού.
Τα έργα που μπορεί να περιλαμβάνει κάθε ΣΒΑΑ εστιάζουν στα εξής:
- βελτίωση της προσβασιμότητας και λειτουργικότητας του αστικού χώρου,
- ενεργειακή αναβάθμιση δημόσιων κτιρίων, υποδομών και κοινόχρηστων χώρων,
- ανάπτυξη εφαρμογών “έξυπνης” πόλης
- ανάδειξη του ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού και κτιριακού αποθέματος,
- προστασία και ανάδειξη του ιστορικού και πολιτιστικού κεφαλαίου,
- ενίσχυση και ανάπτυξη πράσινων υποδομών,
- ενίσχυση κοινωνικών υποδομών που συμβάλουν στην ένταξη στην κοινότητα
- καθαρές αστικές μεταφορές
- αντιπλημμυρική προστασία
- ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας σε τομείς προτεραιότητας της Περιφέρειας
- τόνωση της τοπικής αγοράς εργασίας και
- ενίσχυση δικτύου δομών και παροχή υπηρεσιών για ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού
Υποβλήθηκαν και βρίσκονται σε αξιολόγηση 4 ΣΒΑΑ από τους Δήμους:
- Σύρου-Ερμούπολης
- Νάξου και Μικρών Κυκλάδων
- Καλύμνου και
- Κω
Σύμφωνα με την πρόσκληση, πριν την υποβολή τους προς αξιολόγηση οι ΣΒΑΑ έχουν γίνει αντικείμενο διαβούλευσης με τους τοπικούς θεσμούς, φορείς και κοινωνικές ομάδες.
Η εκπόνηση των ΣΒΑΑ και η διαδικασία διαβούλευσης υποστηρίχθηκε από την Ομάδα Διοίκησης των στρατηγικών ΒΑΑ που έχει συσταθεί από τον Δεκέμβριο 2023 στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.
Β. Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη μικρών νησιών της ΠΝΑ
Το Πρόγραμμα προβλέπει την εφαρμογή δύο στρατηγικών Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (ΟΧΕ), συνολικού προϋπολογισμού 25 εκ. € για τα μικρά νησιά της Δωδεκανήσου και των Κυκλάδων, με πληθυσμό έως 3.100 κατοίκους.
Οι στρατηγικές θα εστιάσουν στην ανάπτυξη παρεμβάσεων συμπλήρωσης/αναβάθμισης υποδομών και υπηρεσιών υγείας, πρόνοιας και εκπαίδευσης, εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής αναβάθμισης δημόσιων κτιρίων, υποδομών και κοινόχρηστων χώρων, ορθολογικής και αποδοτικής διαχείρισης πόσιμου ύδατος, προστασίας και αξιοποίησης πολιτιστικών και φυσικών πόρων, αξιοποίησης ΤΠΕ, καθώς και δημιουργίας προϋποθέσεων οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων και επισκεπτών.
Οι ΟΧΕ μικρών νησιών, σύμφωνα με τη λογική παρέμβασής τους, δύνανται να στηριχθούν και από σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις ενίσχυσης της τοπικής επιχειρηματικότητας και τόνωσης της τοπικής αγοράς εργασίας καθώς και από δράσεις ενίσχυσης της πρόσβασης σε κοινωνικές υπηρεσίες και προώθησης της κοινωνικής ένταξης ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού.
Η ΕΥΔ μέσω της Τεχνικής Βοήθειας του Προγράμματος, ανέθεσε στις 28/6/2023 την εκπόνηση δύο (2) στρατηγικών Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (ΟΧΕ) για τα μικρά νησιά της Δωδεκανήσου και των Κυκλάδων. Δείτε την πρόσκληση εδώ. Στο πλαίσιο αυτό τον Δεκέμβριο ολοκληρώθηκε η ανοιχτή ηλεκτρονική διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες, μέσω της οποίας αξιολογήθηκε η Δομή της Στρατηγικής ΟΧΕ κάθε χωρικής ενότητας.
Συνοπτικά οι Στρατηγικοί Στόχοι και για τις δύο ΟΧΕ αφορούν στη:
- Βελτίωση όρων νησιωτικής διαβίωσης και ποιότητας ζωής, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών και υπηρεσιών εκπαίδευσης και υγείας
- Βελτίωση συνδεσιμότητας και ενδονησιωτικής κινητικότητας
- Προώθηση ενεργειακής βιωσιμότητας και αυτονομίας, στήριξη αειφορίας και προστασίας του περιβάλλοντος, αντιμετώπιση επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής
- Βιώσιμη ανάπτυξη και διαχείριση του τουρισμού και αξιοποίηση / ανάδειξη / προστασία / προβολή πολιτιστικού και ιστορικού αποθέματος
Από τις 14/12/2022 έχει συγκροτηθεί Ομάδα Διοίκησης της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου στο πλαίσιο της κατάρτισης ΟΧΕ και ΟΧΕ-ΒΑΑ. Δείτε εδώ τη σχετική απόφαση.
Διακυβέρνηση ΟΧΕ
Σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες διακυβέρνησης, οι ΟΧΕ θα πρέπει να υιοθετηθούν και να υποβληθούν προς έγκριση από Χωρικό Φορέα που να έχει τη σχετική χωρική αρμοδιότητα, να συνεργάζεται με την ΕΥΔ και να ενδυναμώνει την πεποίθηση «ιδιοκτησίας» της στρατηγικής στους συμμετέχοντες και την τοπική κοινωνία.
Με δεδομένη την πολυπλοκότητα του εγχειρήματος συντονισμού, λόγω της συμμετοχής στις ΟΧΕ πολλών μικρών Δήμων (14 από τις Κυκλάδες και 10 από τα Δωδεκάνησα), η ΕΥΔ πρότεινε και έγινε αποδεκτό, την ανάληψη της ευθύνης του ρόλου των Χωρικών Φορέων των ΟΧΕ Δωδεκανήσου και Κυκλάδων, από τις Αναπτυξιακές Εταιρείες Δωδεκανήσου και Κυκλάδων αντίστοιχα, οι οποίες έχοντας εμπειρία από την υλοποίηση ανάλογων στρατηγικών και προγραμμάτων τύπου LEADER, μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην απρόσκοπτη υλοποίησή τους.
Σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες διακυβέρνησης ο Χωρικός Φορέας κατά την εφαρμογή της στρατηγικών ΟΧΕ:
- ενημερώνει, παρακινεί και ενθαρρύνει τους δυνητικούς δικαιούχους των έργων
- παρακολουθεί τη στρατηγική και την πορεία των επιμέρους έργων και δύναται να προβαίνει σε αξιολόγηση σε επίπεδο στρατηγικής
- συγκροτεί Τοπική Ομάδα Υποστήριξης
- προωθεί και δημοσιοποιεί τις δράσεις και τα αποτελέσματα
Οι ΟΧΕ υποβλήθηκαν από τους Χωρικούς Φορείς και εγκρίθηκαν με αποφάσεις του Περιφερειάρχη.
Δείτε παρακάτω ολόκληρα τα κείμενα των αποφάσεων και των στρατηγικών, καθώς και τους χρηματοδοτικούς πίνακες.
Α. ΟΧΕ Δωδεκανήσου
- απόφαση έγκρισης
- στρατηγική
- χρηματοδοτικός πίνακας
Β. ΟΧΕ Κυκλάδων
- απόφαση έγκρισης
- στρατηγική
- χρηματοδοτικός πίνακας