Το Δημοτικό Σχολείο και Νηπιαγωγείο Βάρης, πρότυπο έργου βιώσιμης ανάπτυξης

Ένα ολοκαίνουργιο Δημοτικό σχολείο και Νηπιαγωγείο στη Βάρη της Σύρου άνοιξε τις πόρτες του για τους λιλιπούτειους πολίτες, φέτος τον Σεπτέμβριο. Πλήρως εξοπλισμένο, δομημένο με σεβασμό στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον του νησιού, λειτουργικό και καινοτόμο, αποτελεί σημείο αναφοράς για την επένδυση στις υποδομές παιδείας της νησιωτικής Ελλάδας. Ενταγμένο στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Νοτίου Αιγαίου 2014-2020, με προϋπολογισμό 2,4 εκ. ευρώ, που διατέθηκε για την ανέγερση νέου κτιρίου ως συνέχεια του υφιστάμενου, το οποίο αναδιαμορφώθηκε. Η αξία του έργου ανεκτίμητη για την τοπική κοινότητα, με γνώμονα την προσδοκώμενη ποιότητα της πρωτοβάθμιας τυπικής εκπαίδευσης.

Η αναδιαρρύθμιση του υφιστάμενου κτιρίου του Δημοτικού Σχολείου Βάρης Σύρου με σκοπό τη λειτουργία του ως Νηπιαγωγείου και η ανέγερση νέου κτιρίου για τη λειτουργία του Δημοτικού Σχολείου, συμβάλλουν αδιαμφισβήτητα στη βελτίωση των υποδομών εκπαίδευσης, δημιουργώντας πρότυπα για τη Σύρο και κατ’ επέκταση για τις Κυκλάδες και το Νότιο Αιγαίο. Το Νηπιαγωγείο μεταφέρεται από την πεπαλαιωμένη δομή όπου στεγαζόταν, ενώ το Δημοτικό θα λειτουργεί ως ολοήμερο με 140 μαθητές κατανεμημένους σε οκτώ τμήματα. Μάλιστα, την τρέχουσα σχολική χρονιά έκαναν εγγραφή 24 παιδιά στην α' τάξη.

Επί σειρά ετών και μέχρι την προηγούμενη σχολική χρονιά, το Νηπιαγωγείο λειτουργούσε σε ενοικιασμένο κτίριο, το οποίο δεν πληρούσε τις προδιαγραφές ενός σύγχρονου ολοήμερου νηπιαγωγείου. Το δε Δημοτικό σχολείο στεγαζόταν σε δύο απομακρυσμένα κτίρια, στα παλαιά σχολεία των όμορων χωριών Βάρης και Μάννα, που ούτε επαρκούσαν ούτε μπορούσαν να αντεπεξέλθουν πια στις νέες εκπαιδευτικές ανάγκες και διοικητικές απαιτήσεις, όπως εξήγησε η πρόεδρος της Δημοτικής Επιτροπής Παιδείας του Δήμου Σύρου-Ερμούπολης, κα Ειρήνη Δράκου. Δεν υπήρχαν οι απαιτούμενοι χώροι (εργαστήρια, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, αθλητικοί χώροι) που χρειάζεται ένα σύγχρονο δημοτικό σχολείο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους μαθητές, αλλά και τους δασκάλους.

Η σχολική μονάδα του Δημοτικού Σχολείου και Νηπιαγωγείου Βάρης, συνολικού εμβαδού 1.910 τ.μ., είναι σύμφωνη με το εγκεκριμένο Κτιριολογικό Πρόγραμμα και πλήρως ενταγμένη στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον της περιοχής. Είναι σημαντικό, δε, ότι διατηρεί χαρακτηριστικά από την τοπική αρχιτεκτονική και τον νεοκλασικό χαρακτήρα του υφιστάμενου κτίσματος, που είναι σκαρφαλωμένο σε τρεις στάθμες, στο προνομιούχο αλλά αρχιτεκτονικά δύσκολο επικλινές έδαφος της περιοχής. Όσο για το νέο κτίριο, αυτό χτίστηκε ανατολικά του υφιστάμενου και αναπτύχθηκε αναλογικά στις τρεις στάθμες.

Αρχικά κατασκευάστηκε το νέο κτίριο του Δημοτικού Σχολείου. Το κτίριο που προϋπήρχε αναδιαρρυθμίστηκε με κατάλληλες καθαιρέσεις δομικών στοιχείων μικρής έκτασης, με προορισμό να εγκατασταθεί εκεί το Νηπιαγωγείο της Βάρης, δυναμικότητας 40-50 νηπίων. Επίσης, σε λίγο χαμηλότερη στάθμη βρίσκεται η αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, που περιλαμβάνει σκηνή και παρασκήνια, για την εξυπηρέτηση των εκπαιδευτικών αναγκών 120 και πλέον μαθητών. Στον εναπομείναντα χώρο του ισογείου, διαμορφώθηκαν κάποιοι νέοι χώροι του Δημοτικού Σχολείου (γραφείο του Συλλόγου Γονέων, το ιατρείο-αναρρωτήριο, ο χώρος φαγητού – κουζίνα και ένα ακόμα γραφείο), ενώ οι υπόλοιποι εξαπλώθηκαν σε ανώτερα επίπεδα του εδάφους. Η χαμηλότερη στάθμη περιλαμβάνει βοηθητικούς χώρους (αποθήκες, λεβητοστάσιο), τους χώρους υγιεινής, το κυλικείο, το υπόστεγο γυμναστικής, τα αποδυτήρια και την αποθήκη.

Στην επόμενη στάθμη, υπάρχουν τέσσερις αίθουσες διδασκαλίας, τα γραφεία διευθυντή, δασκάλων και γραμματείας, καθώς και οι τουαλέτες προσωπικού και μαθητών. Επίσης, στο μεσαίο αυτό επίπεδο, διαμορφώθηκε εκτεταμένος χώρος διαλείμματος, στην επιφάνεια των δωμάτων του υποκείμενου ορόφου. Τέλος, στην άνω στάθμη, δημιουργήθηκαν δύο αίθουσες διδασκαλίας και τρία εργαστήρια. Λόγω της κλίσης του εδάφους, η άνω στάθμη του νέου κτιρίου συνδέεται με τη χαμηλή στάθμη του υφιστάμενου κτιρίου μέσω ζώνης εισόδων-διαδρόμων, στην οποία εντάσσεται και ο βασικός πυρήνας κλιμακοστασίου και ανελκυστήρα, που εξασφαλίζει την κατακόρυφη επικοινωνία όλων των επιπέδων του Δημοτικού Σχολείου. Σημειωτέον, όπως μας ενημέρωσε η κα Δράκου, το συγκρότημα πληροί όλες τις προϋποθέσεις για σωστή λειτουργία αλλά και την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, ενώ όλες οι αίθουσες διδασκαλίας έχουν οθόνες και πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Πέρα από τον συμπαγή όγκο, ο περιβάλλων χώρος της σχολικής μονάδας διαχωρίζεται σε χώρο διαλείμματος του Δημοτικού Σχολείου και του Νηπιαγωγείου, ενώ έχει διαμορφωθεί υπαίθριο γήπεδο μπάσκετ – βόλεϊ, με δύο σειρές κερκίδες και παρτέρια για φυτεύσεις. Επιπλέον, οι είσοδοι πρόσβασης στη σχολική μονάδα τοποθετήθηκαν σε δύο σημεία, λόγω της κλίσης του εδάφους: Η μία είσοδος για τα παιδιά που προσέρχονται στο σχολείο από τα δυτικά και η δεύτερη είσοδος από την αυλή, για τα παιδιά που προσέρχονται από το βόρειο όριο του οικοπέδου. Ακόμα, θα κατασκευαστεί ειδικός χώρος όπου θα εισέρχεται το λεωφορείο μεταφοράς των μαθητών για την επιβίβαση και αποβίβασή τους, στέγαστρο αναμονής για προστασία από τις καιρικές συνθήκες, χώρος στάσης ιδιωτικών οχημάτων μεταφοράς των μαθητών και αντίστοιχα πεζοδρόμια για ασφαλή διέλευση. Στο ίδιο πλαίσιο, έχει εξασφαλιστεί η προσβασιμότητα σε ΑμεΑ, με ράμπες, ανελκυστήρα και κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους υγιεινής.

Τα σχολεία είναι ένας ζωντανός οργανισμός της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας, που συστέλλεται και διαστέλλεται αναλόγως συνθηκών. Γι’ αυτόν τον λόγο, το Δημοτικό Συμβούλιο του πρώην Δήμου Ποσειδωνίας είχε πάρει την απόφαση ανέγερσης του νέου κτιρίου εκτιμώντας τον αυξανόμενο αριθμό των μαθητών της περιοχής και τις νέες κοινωνικές και εκπαιδευτικές ανάγκες. «Οι νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν στη Σύρο τα τελευταία χρόνια με την μετακίνηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού προς την ύπαιθρο, με την οικοδόμηση νέων κατοικιών, την ανάπτυξη των χωριών και την συνένωσή τους με το πρόγραμμα Καλλικράτης, έκανε επιτακτική την ανάγκη ανέγερσης νέου σχολικού κτιρίου στη Βάρη», δηλώνει η κ. Δράκου. Οι περιστάσεις τη δικαιώνουν, καθώς, με τον αριθμό των μαθητών να αυξάνονται και την ακατάλληλη δομή που μέχρι πρότινος χρησιμοποιούσε το Νηπιαγωγείο, έπρεπε να δημιουργηθεί μια νέα δομή, πιο φιλική στις εκπαιδευτικές διαδικασίες. Συνεπώς, το παρόν έργο συμβάλλει στην επίτευξη των ειδικών στόχων και δεικτών αποτελέσματος του Επιχειρησιακού Προγράμματος, που αφορούν στην αύξηση της δυναμικότητας των εκπαιδευτικών δομών, στην αύξηση του αριθμού μαθητών που καλύπτονται από βελτιωμένες υποδομές εκπαίδευσης, για κάθε μαθητή και αποτρέποντας κάθε διάκριση. Ωφελούνται, δε, περίπου 160-170 μαθητές και νήπια με τις οικογένειές τους.

Ακόμα, διασφαλίζονται οι κοινωνικές προεκτάσεις της σχολικής μονάδας καθώς πλέον υπάρχει η δυνατότητα διοργάνωσης σχολικών, πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και στο γήπεδο μπάσκετ-βόλεϊ του αύλειου χώρου του σχολείου. Πρόκειται για μια ουσιαστική παρέμβαση μείζονος αξίας, καθώς αυξάνει την ελκυστικότητα του σχολείου, αφού δίνεται η δυνατότητα σε μεγάλο αριθμό μαθητών της περιοχής να κάνουν χρήση των σύγχρονων δόμων, αναβαθμίζοντας το επίπεδο της εκπαίδευσής τους και εξασφαλίζεται η προσβασιμότητα ΑμεΑ.

Πέρα από την κάλυψη βασικών εκπαιδευτικών αναγκών, το νέο σύγχρονο σχολείο έχει να επιδείξει καινοτόμες παρεμβάσεις που συνάδουν με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Καταρχάς, η θέση του οικοπέδου όπου χτίστηκε η σχολική μονάδα, βρίσκεται σε αραιοκατοικημένη περιοχή, κάτι που επέτρεψε τον βιοκλιματικό σχεδιασμό. Ο εσωτερικός σχεδιασμός και η διαμόρφωση των χώρων έγινε με γνώμονα τον φυσικό φωτισμό και δροσισμό, τον επαρκή ηλιασμό, το σκιασμό με προβόλους και την προστασία από τους βόρειους ανέμους. Επίσης, λόγω της θέσης του οικοπέδου και του μεγέθους του κτιρίου, έγινε εφικτή η διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου, ούτως ώστε να βελτιωθεί το μικροκλίμα της περιοχής. Είναι σαφές ότι το κτίριο ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις λειτουργίας σύγχρονων δομών, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην προστασία του περιβάλλοντος. Όπως σχολιάζει η κ. Δράκου, πρόκειται για ένα μικρό συγκρότημα «κτισμένο στην κορυφή του λόφου με απεριόριστη θέα προς το χωριό και την θάλασσα. Ακολουθεί την μορφολογία του εδάφους και αναπτύσσεται σε επίπεδα με τάξεις, εργαστήρια, αίθουσες, γραφεία.  Οι εσωτερικοί διάδρομοι κόβονται κατά διαστήματα με πόρτες πυρασφάλειας». Και καταλήγει: «Είναι ένα σύγχρονο σχολείο όπου τα παιδιά κινούνται ελεύθερα και μπορούν να αναπτύξουν  διάφορες δραστηριότητες».

Ένα άλλο δείγμα σεβασμού στο περιβάλλον αλλά και ένδειξη καινοτόμου σκέψης είναι η φυτεμένη ταράτσα του κτιρίου, από τις λίγες στην Ελλάδα και δη σε ελληνική σχολική μονάδα. Η φύτευση στο δώμα σηματοδοτεί τη χρήση νέων τεχνολογιών θέρμανσης και εναλλακτικής μόνωσης, για την εξοικονόμηση ενέργειας, την προστασία του περιβάλλοντος και τελικά ένα φιλικό, προς το χρήστη, περιβάλλον.

Η σχολική κοινότητα της Βάρης έχει την ευτυχία να απολαμβάνει ένα νέο σχολείο και ταυτόχρονα την ατυχία να μη μπορεί να το απολαύσει. Αυτό φαίνεται οξύμωρο, όμως αν αναλογιστεί κανείς ότι η ανανεωμένη σχολική μονάδα ξεκίνησε τη λειτουργία της εν μέσω πανδημίας, θα συμφωνήσει ότι οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί είχαν πολύ λίγο χρόνο να ευχαριστηθούν και να αξιολογήσουν το νέο αυτό εκπαιδευτικό τοπίο, μόλις δύο μήνες. Όπως εύστοχα διατυπώνει η κ. Δράκου, «επειδή είναι περίοδος προσαρμογής είναι νωρίς να αξιολογήσουμε τον τρόπο που επηρεάζει την σχολική ζωή». Σε γενικές γραμμές, αν και η ιδιότυπη δομή του απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια επιτήρησης, το διδακτικό προσωπικό και η μαθητική κοινότητα δείχνουν ευχαριστημένοι.